فیپا چیست؟

فیپا چیست؟ نحوه تهیه فیپا برای کتاب

تعریفی که سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی از فیبپا آورده است به این شرح می باشد: « فهرست نويسی پيش از انتشار (فيپا) عبارت است از فهرست نويسی توصيفی و تحليلی كتاب پيش از انتشار و درج آن در صفحه حقوقی يا صفحه شناسنامه همان كتاب.» به عبارتی ساده تر، اطلاعات کتاب شناختی لازم وضروری  یک کتاب قبل از انتشار آن که بر مبنای استانداردهای بین المللی تهیه می شود، فیپا می گویند.

اگر بخواهیم سابقه فیپا را در تاریخ بررسی کنیم قدمت فیپا به سال 1870 و کشور آمریکا برمی گردد. فیپا ابتدا به صورت طرحی در سال 1870 در آمریکا مطرح گردید و به طور رسمی استفاده از آن در سال 1901 توسط کتابخانه کنگره آمریکا آغاز گردید.

اما استفاده از این شیوه از فهرست نویسی به نحو امروزی از سال 1971 در آمریکا آغاز شد و  بعد از سه سال کشورهای دیگر نیز شروع به استفاده از فیپا کردند. امروزه بسیاری از کشورهای جهان از این شیوه در برای فهرست بندی کتاب های خود استفاده می کنند.

در ایران نیز این طرح ابتدا از سال 1349 و در انتشارات دانشگاه تهران به کار گرفته شد و از سال 1377 و پس از چندین سال  تلاش برای قانونی شدن آن، توسط کتابخانه ملی و با همکاری وزارت ارشاد، استفاده از فیپا در کتاب های منتشر شده در ایران رسمی گردید.

امروزه بیش از 90 درصد کتاب های منتشر شده در ایران از اطلاعات فیپا بهره می برند.

اما فواید گوناگونی را می توان برای فیپا برشمرد که به اختصار به شرح زیر می باشد:

• فهرست نويسی و سازماندهي كتاب ها در سطح ایران با این شیوه یکدست و هماهنگ می شود.
• فهرست نويسی توسط كتابداران در تمامی كتابخانه های کشور آسان می شود.
• در زمینه فهرست نویسی کتاب های منتشر شده از انجام دوباره کاری جلوگیری می شود.
• سرعت بازيابی منابع در كتابخانه ها افزایش می بابد و  از صحت و درستی آن اطمینان حاصل می شود.
• صرفه جویی در موادر مختلفی از قبیل نيروی انساني، بودجه و امور مالی و زمان و مكان. همچنین امر اشاعه اطلاعات با این شیوه سرعت داده می شود.
•  ايجاد شبكه های اطلاعاتی و همچنین اشتراك اطلاعات كتاب شناختي در سطوح ملی و بين المللی آسان شده و در نتیجه آن سرعت گردش اطلاعات افزایش می یابد.

مسئول مستقیم صدور فیپا اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی می باشد و صدور این شناسه فقط توسط این نهاد در کشور انجام می گیرد.

امروزه ارسال و درخواست فیپا فقط به صورت الکترونیکی امکان پذیر است که به آن فیپای الکترونیکی نیز می گویند. تمامی کسانی که قصد نشر کتاب را دارند باید به عضویت فیپای الکترونیکی در آمده درخواست خود را به همراه توضیحات و اطلاعات خواسته شده به وب گاه http://www.nlai.ir ارسال نمایند. در نهایت بعد مدت زمان مشخصی فیپای کتاب صادر شده و در اختیار فرد یا ناشر قرار می گیرد. از آن جا که کسانی که قصد انتشار کتاب را دارند با فیپا درگیر خواهند بود در مقاله بعدی به صورت مفصل در مورد فیپای الکترونیکی و نحوه روند کار با آن صحبت خواهیم کرد.